देवराज इन्द्रने अहिल्या के साथ छल किया था- अहिल्या उद्धार

 

 

!! अहिल्या उद्धार !!

यहाँ शङ्का होती है कि वास्तवमें देवराज इन्द्रने अहिल्याके साथ छल किया था ? क्या न्याय शास्त्रके प्रणेता महर्षि गौतमने निर्दोष पत्नीको दण्ड देकर अन्याय किया था ?

प्रथम शङ्का पर विचार करते हैं , श्रुति भगवती कहती है- “ब्रह्मचर्येण तपसा देवा मृत्युमपाघ्नत ।इन्द्रो ह ब्रह्मचर्येण देवेभ्यः स्व१राभवत् !! (अथर्ववेद)

इस मन्त्रमें समस्त देवताओं और इन्द्रको ब्रह्मचारी कहा है , फिर देवराज इन्द्र अहिल्याके छल नहीं कर सकते । किन्तु वेदोंमें ही इन्द्रको अहिल्याजार (अहिल्याका उपपति) कहा गया है , ” गौरावस्कनन्दिन् अहिल्यायै जारेति “(शतपथ ३/३/२/१८) ” गौरास्कन्दिन्नहल्यायै जार,कौशिकब्राह्मण , गौतम ब्रुवाण इति “(तै०आ०प्र०अ०१/१/२/४) “हल्यायै जारेत्यहल्याया मैत्रेय्या जार आस कौशिकब्राह्मणेति !”(षड्विंशब्राह्मण )“गौरास्कन्दन्नि हल्यायै (२) जार कौशिक ब्राह्मण गौतम ब्रुवाणेता वदेह !”(ला०श्रौत०सूत्र कण्डिका ३१) इत्यादि वेद-वेदाङ्गोंमें कौशिकइन्द्र को अहिल्याका जार (उपपति) कहा गया है , षड्विंशब्राह्मणमें कौशिकइन्द्र गौतमका रूप धारण करते हैं -“कौशिको हि समैनां ब्राह्मण उपन्यैति !” , देवासुर संग्रामके समय इन्द्र गौतमका रूप धारण करके गौतमके घर जाते हैं -“उपन्येति गौतमब्रुवाण देवासुरा हव संयता आसंस्ता नन्तरेण गौतम: शश्राम तमिन्द्र उत्पेत्योवाचेन नो भवां स्पृशंश्चरत्विति नाहमुत्सह इत्यथाहं भवतो रूपेण चराणीति यथा मन्यसे इति स यत्तद् गौतमो वा ब्रुवाणश्चचार गोतमरूपेण वा तदेत्दाह !”!(षड्विंशब्राह्मण ) इन प्रमाणोंसे अहिल्या जार कौशिक इन्द्र प्रसिद्ध हैं , ऋग्वेदमें -“आ तू न इन्द्र कौशिक मन्दसान: सुतं पिब !(ऋक्०१/१०/११) कुशिक पुत्र इन्द्र कौशिक कहलाते हैं , कौन हैं कुशिकपुत्र इन्द्र इसका वर्णन रामायण ,महाभारत ,हरिवंश आदि में विस्तारसे किया गया है , चन्द्रवंशी राजा कुशिकने इन्द्रके समान पराक्रमी पुत्रकी कामनाके लिये तप किया था जिससे इन्द्रके अंश से उन्हें गाधि नामक पुत्र हुआ जो कुशिकपुत्र होने के कारण कौशिक इन्द्र कहलाता था -“कुशिकस्तु तपस्तेते पुत्रमिन्द्रसमप्रभम् !पुत्रात्वे कल्पयामास स देवेन्द्र: सुरोत्तम:!

!!स गाधिरभवत् राजामघवन् कौशिक: स्वयम् !”( महाभारत खिलभाग ,हरिवंश )

वेद-वेदाङ्गों से अहिल्याजार भी कौशिक इन्द्र ही हैं , मघवा(स्वर्गके अधिपति ) इन्द्र अहिल्याजार नहीं थे , वे तो देवता और ब्रह्मचारी हैं ।

ये कुशिकपुत्र कौशिक इन्द्र अहिल्याके जार अर्थात् उपपति कहे गये हैं , अर्थात् अहिल्याके प्रेमी हैं न कि बलात्कारी हैं , “गौरास्कन्दिन्न हल्यायै जार , कौशिकब्राह्मण ,गौतमब्रुवाण इति ” (प्र०आ०१/१/२/४) भगवान् वाल्मीकिने भी अहिल्या को निर्दोष नहीं सदोष कहा है , क्योकि इन्द्रको पहचान कर भी उसने अपने आप को इन्द्र उससे प्रेम करते हैं कृतार्थ माना –“मुनिवेषं सहस्राक्षं विज्ञाय रघुनन्दन !मतिं चकार दुर्मेधा देवराज कुतुहलात् !!(वा०रा०१/४८/१९) में वाल्मीकि अहिल्या को दुर्बुद्धि कहते हैं , “अथाब्रवीत सुरश्रेष्ठं कृतार्थेनान्तरात्मना ! कृतार्थास्मि सुरश्रेष्ठ गच्छ शीघ्रमिति: प्रभो !!” (वा०रा०१/४८/२०) इसीलिए अहिल्या सदोष थीं , निर्दोष नहीं । महर्षि गौतमने इन्द्रको नपुंसक होने का श्राप दिया “पेततुर्वृषणौ भूमौ सहस्राक्षस्य तत्क्षणात् !” (वा०रा०१/४८/२८) और अहिल्याको श्राप दिया कि जिस सुंदरता के कारण यह पाप किया , वह सुन्दरता ही नहीं रहेगी और अब से यह रूप लोक में सभी प्रजा धारण करेगा -“तस्माद्रूपवती लोके न त्वमेका भविष्यति !तस्माद्रूपवती लोके न त्वमेका भविष्यति ! रूपं च ते प्रजाः सर्वा गमिष्यन्ति न संशयः!!(वा०रा०७/३०/३७-३८)महर्षि गौतम अहिल्या को आदेश देते हैं कि वह अदृश्य होकर भगवान् श्रीरामके पहुँचने तक वायु भक्षण करती हुई तपस्या करे और आश्रम त्यागकर हिमालय पर , जहां सिद्ध रहते हैं तप करने चले गये –“एवमुक्त्वा महातेजा गौतमो दुष्टचारिणीम् !इममाश्रममुत्सृज्य सिद्धचारण सेविते !हिमावच्छिखरे रम्ये तपस्तेपे महातपा !!(वा०रा०१/४८/३३)

यदि महर्षि गौतम अहिल्याके साथ अन्याय करते तब तो स्वयं आश्रम त्यागकर नहीं जाते , बल्कि अहिल्याको आश्रमसे निकाल देते , जबकि अहिल्या को तो भगवान् श्रीरामके दर्शनोंका आशीर्वाद ही देकर गये थे । जो युगों युगों तक योगियों को नहीं होते ।श्रीराम के आश्रममें चरण रखते ही अहिल्या समस्त पाप से मुक्त हो गयीं , और भगवान् श्रीराम-लक्ष्मणजी ने उनके चरण स्पर्श किये ।

जय जय सीताराम । 

Comments

Popular posts from this blog

रावण द्वारा शिवजी से प्राप्त सर्वसिद्धिप्रद काली कवच

सर्वसिद्धिप्रद कालिका मंत्र

जब गंगा जी भागीरथ द्वारा पृथ्वी पर लायी गयी तो राजा हरिश्चंद्र के समय काशी मे गंगा जी नही थी?